Türk Dilinin Tarihi Gelişimi

Türk dilinin kökeni çok eski çağlara dayanmaktadır. Bu konuda bilim adamlarınca farklı görüşler ileri sürülmektedir. Bugüne dek Türk dili gelişme aşamalarına göre şöyle sınıflandırılır:

1. Altay Çağı: Altay çağında Türkçe henüz bir dil niteliği kazanmamıştır. Türkçe- Moğolca dil birliğinin görüldüğü dönemdir.

2. En Eski Türkçe Çağı: Bu çağla ilgili kesin bilgiler yoktur.

3. İlk Türkçe Çağı: MÖ 5. yy – MS 5-6. yy arasını kapsar. Hun İmparatorluğunun hakim olduğu dönemdir. Bu dönemde Hun İmparatoru Mete Han’ın anlatıldığı Oğuz Kağan Destanı yazılmıştır.

4. Eski Türkçe Çağı: Bu çağ 5. yy – 10. yy arası dönemi kapsar. Türkçenin bilinen en eski örnekleri bu dönemden (8. yy) kalmıştır.

Eski Türkçe Çağı, Türk adının kullanıldığı ve ilk Türkçe belgelerin ortaya konulduğu çağdır. Türk adı ilk kez (550-745) yılları arası devlet kuran Göktürkler’de kullanılmıştır.

Eski Türkçe Çağı, Göktürkçe ve Uygurca olmak üzere iki döneme ayrılır.

Göktürkçe, Çin’in kuzeyinde bugünkü Moğolistan’da büyük bir göçebe devleti kuran Göktürklerin dilidir. Bu dönemde Tonyukuk Anıtı, Kültiğin Anıtı ve Bilge Kağan Anıtı yazılmıştır.

Uygurca ise yerleşik hayata geçerek tarımla uğraşan Uygurların dilidir. Bu dönemde Altun Yaruk (Altın Işık) adlı metin ile Budizm ve Maniheizme ait bazı dinî metinler yazılmıştır.

Eski Türkçe Çağından örnekler:

Kültigin Yazıt

Üze kök tengri, asra yağız yer kılundukda, ekin ara kişi oğlı kılınmış. Kişi oğlınta üze eçüm apam Bumin Kağan, İstemi Kağan olurmuş. Olurupan Türk bodunıng ilin törüsin tuta birmiş, iti birmiş.

Günümüz Türkçesiyle
Yukarıda mavi gök, aşağıda yağız yer yaratıldığında, ikisinin arasında kişi oğlu yaratılmış. Kişi oğlunun üzerine (başına) atalarım Bumin Kağan, İstemi Kağan tahta oturmuş. Tahta oturarak Türk ulusunun ülkesini, töresini (yasalarını) tutuvermiş, düzenleyivermiş.

PRENS PAPAMKARA VE KALYANAMKARA HİKÂYESİ

Taşgarus ilinçüke atlanturdı erti. Balık taştın tarıgçılarag körür erti. Kurug yerig suvayu öl yeri tarıyu, kuş kuzgun sukar yulıyur, sansız tümen özlüg ölürür.

Günümüz Türkçesiyle
(Prensi) Dışarda eğlenmesi için ata bindirmişlerdi. (Prens) şehrin dışında çiftçiler görüyordu. (Onlar) kuru yerleri sulayıp nemli yerleri ekerken, kuşlar, kuzgunlar sayısız on binlerce yaratığı gagalayıp öldürüyorlar.

5. Orta Türkçe Çağı: 10. ve 16. yüzyıllar arası kullanılan Türkçe dönemidir. Türkler İslamiyet’i bu dönemde kabul etmişlerdir. Bu dönemde eski Türkçe özellikleri korunmakla birlikte din yoluyla Arapçadan, Farçadan yeni yeni sözcükler dilimize girmeye başlamıştır.

Bu dönem üç ayrı sahada gelişme göstermiştir.

1. Doğu Türkçesi (Çağatayca)
2. Batı Türkçesi (Anadolu Türkçesi, Azeri Türkçesi, Türkmence)
3. Kuzey Doğu Türkçesi (Kırgızca ve Kazakça)

6. Yeni Türkçe: 16.- 20. yüzyıllar arası dönemi kapsar. Osmanlıca, Azeri Türkçesi, Çağatayca, Özbekçe vb. dillerden oluşur.

7. Modern Türkçe: 20. yüzyıl ve günümüz Türkçesini kapsar.